راهنمای کامل ثبت برند

برند (علامت تجاری) چیست؟

طبق تعریف انجمن بازاریابی امریکا، مارک یا برند (Brand) یک نام، عبارت، طرح، نماد یا هر ویژگی دیگری است که مشخص‌کننده‌ی خدمات یا فروشنده‌ی محصولی خاص باشد که به وسیله‌ی آن از دیگر محصولات و خدمات مشابه متمایز می‌گردد. عنوان قانونی برای برند، علامت تجاری (نشان تجاری) می‌باشد. فرهنگستان زبان و ادب فارسی واژی نمانام را به جای واژه‌ی انگلیسی برند معرفی کرده است. برند همان چیزی است که مخاطب با دیدن، شنیدن، حس کردن و یا هرگونه ارتباطی با آن بصورت مفهومی، دیداری یا لفظی صفات و ویژگی‌های خود را در ذهن و قلب مخاطب تداعی می‌کند.

برند شامل همه‌ی احساسات، ویژگی‌ها و مفاهیمی است که به یک نام گره خورده است؛ برند، برداشت افراد از یک نام است.

در فارسی واژه‌ی مارک یا برند معمولاً برای اشاره به محصول یا خدمتی به کار می‌رود که ارزش اعتباری و اجتماعی بالایی داشته باشد. به بیان دیگر «برند» دارای ماهیت اجتماعی است و برندهای قدرتمند آن‌هایی هستند که افراد نسبت به آن‌ها حس مالکیت دارند و برای مثال می‌گویند: «این مارک، اسم مارک دلخواه من است». نمانام‌های برتر می‌توانند هیجان و عواطف مصرف‌کنندگان خود را برانگیزند و مشتریان نیز به این نام‌ها اعتماد داشته و از آن‌ها انتظار خلق ایده‌های برتر و نوآوری در محصولاتشان را دارند.

در واقع با ثبت برند (ثبت علامت تجاری) می‌توانید از مزایای زیر بهره‌مند شوید:

• مشتریان می‌توانند محصولات را از یکدیگر تشخیص دهند.
• شرکت‌ها یا اشخاص را قادر می‌سازد محصولات‌ خودشان را از یکدیگر متمایز سازند.
• ابزار بازاریابی و اساس ایجاد وجهه و شهرت شرکت‌ها هستند.
• اجازه استفاده از برند به اشخاص ثالث داده می‌شود و منبع مستقیم درآمد از محل حق امتیازها می‌باشند.
• جزء مهم و ضروری موافقت‌نامه‌های اعطای نمایندگی هستند.
• برند می‌تواند دارائی ازرشمند کسب و کار باشند.
• شرکت‌ها را تشویق می‌کنند در حفظ یا بهبود کیفیت محصولات سرمایه‌گذاری کنند.

ثبت برند به چه معنایی است؟

به ثبت قانونی هر شکل، طرح، عبارت، علامت، نماد، اسم، لوگو، آرم و امثال آن‌ها به اصطلاح ثبت برند و یا ثبت علامت تجاری می‌گویند در همه جای دنیا و به صورت بین‌المللی علامت‌ها و اسم‌های تجاری با توجه به نوع کالا و خدمات دارای ۴۵ دسته یا گروه می‌باشند که به این دسته‌بندی‌ها به اصطلاح “طبقه‌بندی بین‌المللی علائم صنعتی و تجاری” می‌گویند.

لازم است بدانیم با ثبت برند برای محصول و خدمات خود، دارای حقوقی می‌شویم که طبق آن می‌توانیم از فرد یا افرادی که جهت آن محصول یا خدمات از مشابه یا عین اسم یا علامت ثبت شده‌ استفاده می‌کنند هم به صورت حقوقی و هم به صورت کیفری طرح دعوی کنیم.​
به زبان ساده‌تر ثبت برند (ثبت اسم یا علامت تجاری) از نام و شهرت محصولات و یا خدمات شما در برابر سوء‌استفاده دیگران محافظت می‌کند.

ثبت برند چه مدتی اعتبار دارد؟

مدت اعتبار ثبت برند ده سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن می‌باشد. این مدت با درخواست مالک برند برای دوره‌های متوالی ده ساله، قابل تمدید است‌. همچنین پس از پایان دوره‌ی ده ساله، برای اقدام و پرداخت هزینه‌های تمدید و یا جریمه‌ی تاخیر، یک مهلت ارفاقی شش ماهه در نظر گرفته می‌شود.

چه علامت‌هایی قابل ثبت هستند؟

هر کلمه، حرف یا حروف، عدد، ترسیمات، عکس، شکل، رنگ، تصویر، برچسب یا ترکیب آن‌ها که برای تشخیص کالاها یا خدماتی خاص و منحصر به فرد بکار روند، برند یا علامت تجاری محسوب می‌شود.
در برخی کشورها‌، شعارهای تبلیغاتی نیز برند محسوب می‌شوند و در ادارات ملی ثبت علائم تجاری به عنوان برند (علامت تجاری) ثبت می‌شوند. همچنین بعضی کشورها اجازه می‌دهند شکل‌هائی از علامت‌های تجاری که قبلا مرسوم نبوده‌اند نیز ثبت شوند! مانند رنگ‌ها، علائم سه بعدی (شکل یا بسته‌بندی کالاها)، نشان‌های قابل شنیدن (صداها) یا نشان‌های قابل استشمام (بوها). با این حال، بسیاری از کشورها برای آنچه که بعنوان برند قابل ثبت هستند محدودیت‌هایی قائل شده‌اند و عموما اجازه ثبت نشان‌هایی را می‌دهند که قابل رویت هستند یا می‌توان آن‌ها را بصورت گرافیکی نشان داد.

چه علامت‌هایی قابل ثبت نمی‌باشند؟​

• واژه‌های عام: برای نمونه اگر شرکت شما قصد دارد علامت تجاری “مبل” را برای فروش مبلمان ثبت کند، تقاضانامه‌ ثبت این علامت مردود خواهد شد! چون “مبل” واژه‌ای عام می‌باشد.

• واژه‌های توصیف کننده: اینها کلماتی هستند که معمولآ به منظور توصیف چیزی بکار می‌روند. برای نمونه ثبت کلمه “شیرین” برای شکلات قابل قبول نخواهد بود چون محصول را توصیف می‌کند. در واقع اگر به تولیدکننده شیرینی‌جات برای عرضه محصولاتش حق استفاده انحصاری از کلمه “شیرین” داده شود و یا برای تولیدکننده آب معدنی حق استفاده انحصاری از کلمه “گوارا” داده شود، کاری ناعادلانه خواهد بود. به همین ترتیب واژه‌هایی مانند سریع، برتر، کلاسیک، نوآورانه و… به احتمال زیاد مردود خواهند شد مگر اینکه بخشی از یک نشان خاص باشند! مانند: شیرین‌عسل، پیک‌برتر و… در این صورت درج عبارتی دال بر اینکه در خصوص آن بخش از علامت حق استفاده انحصاری درخواست نمی‌شود ضروری است.

• علائم گمراه کننده (فریب دهنده): علامت‌هایی هستند که مصرف کننده را نسبت به ماهیت، کیفیت یا مبداء جغرافیایی محصول گمراه می‌کنند! به عنوان نمونه عرضه مارگارین (کره گیاهی) به بازار با علامتی که تصویر یک گاو را داشته باشد مردود خواهد شد! برای اینکه مصرف‌کنندگان به احتمال زیاد تصور خواهند کرد که این علامت متعلق به فراورده‌های لبنی (کره حیوانی) می‌باشد.

• علائمی که خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه هستند: بطور کلی اسم‌ها و یا تصویرهایی که موازین و هنجارهای اخلاقی حسنه و مذهبی، که عمومآ پذیرفته شده‌اند را نقض کنند، بعنوان علامت تجاری قابل ثبت نیستند.

• پرچم‌ها و نشان‌های سلطنتی: علائم رسمی دولتی و نشان‌های کشورها و سازمان‌های بین‌المللی که نمونه‌ای از آن‌ها به دفتر بین‌المللی سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) اعلام شده است معمولآ قابل ثبت نیستند.
• عین یا به طرز گمراه‌ کننده‌ای شبیه یا ترجمه یک علامت تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به مؤسسه دیگری در ایران معروف است‌.

به صورت کلی طبق ماده ۳۲ قانون ثبت علائم و اختراعات، علامت‌های تجاری در موارد زیر قابل ثبت نمی‌باشند:

1. نتواند کالاها یا خدمات یک مؤسسه را از کالاها و خدمات مؤسسه دیگر متمایز سازد.
2. خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.
3. مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه در مورد مبدأ جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آن‌ها گمراه کند.
4. عین یا تقلید نشان نظامی‌، پرچم‌، یا سایر نشان‌های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان‌های بین‌الدولی یا سازمان‌هایی که تحت کنوانسیون‌های بین‌المللی تأسیس شده‌اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزاء آن علامت باشد، مگر آن که توسط مقام صلاحیت‌دار کشور مربوط یا سازمان ذیربط اجازه استفاده از آن صادر شود.
5. عین یا به طرز گمراه‌کننده‌ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به مؤسسه دیگری در ایران معروف است‌.
6. عین یا شبیه آن قبلاً برای خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن که عرفاً میان استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.
7. عین علامتی باشد که قبلاً به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به‌ لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی شود.

مراحل ثبت برند (ثبت علامت تجاری)

ابتدا تقاضایی تحت عنوان اظهارنامه، که به طور خلاصه شامل اسم یا علامت تجاری، نام مالک برند، محصول یا خدمات می‌باشد به اداره‌ی ثبت علائم تجاری فرستاده می‌شود که معمولا بین ۳۰ الی ۴۵ روز پاسخی به این تقاضا داده می‌شود. در صورت وجود عین یا مشابه اسم درخواستی اظهارنامه‌ی مذکور مردود شده و به اصطلاح اخطار اداری به متقاضی داده می‌شود و در صورت قبول اضهارنامه آگهی تقاضا ثبت علامت تجاری ظرف دو الی سه هفته در روزنامه رسمی کشور چاپ می‌شود و طبق قانون یکماه مهلت اعتراض از تاریخ چاپ به عموم داده می‌شود. در صورت اعتراض به اسم تجاری در حال ثبت، پرونده به کمیسیون علائم تجاری ارجاع می‌شود و در غیر اینصورت پس از طی مراحل اداری آگهی رسمی علامت صادر می‌شود. آگهی رسمی صادر شده دوباره باید در روزنامه رسمی کشور چاپ شود و در نهایت گواهینامه یا سند رسمی ثبت برند بعد از چاپ در روزنامه رسمی کشور توسط اداره‌ی علامت تجاری صادر می‌گردد.

تاریخچه‌ی ثبت برند در ایران

ثبت برند از دیرباز (تقریبا سال ۱۳۰۵ خورشیدی) در اداره‌ی علائم تجاری کشورمان انجام می‌شده اما در ۱۰ سال‌ اخیر با توجه به مشخص شدن نقش و اهمیت برند و برندسازی در بازاریابی و فروش محصول و خدمات، تعداد علامت‌های تجاری ثبت شده به اندازه‌ی کل علامت‌هایی است که از سال ۱۳۰۵ خورشیدی در ایران ثبت شده است.
از جمله قدیمی‌ترین برندهای ثبت شده در ایران می‌توان به برند “شرکت اتومبیل سازی پاکارد” اشاره کرد که در سال ۱۳۰۵، در طبقه ۱۲ علائم صنعتی و تجاری؛ و با شماره ۱ در ایران به ثبت رسیده است. همچنین برند “کوکاکولا” در تاریخ ۱۵ تیر ۱۳۱۷، در طبقه‌‌ی ۲۱ و ۳۲، با شماره ۱۰ جهت نوشابه و بطری؛ و اسم تجاری “کافه قنادی لادن” در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۳۳، با شماره ۱۳۱۱۹ و “کارخانه قند شاه‌پسند” در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۲۹، با شماره ۷۵۹۵ به نام آقای حسین کارآمد به ثبت رسیده است.